گاو کوچک ۶۰۰۰ ساله در اوکراین از زیر خاک بیرون آمد

فرادید| باستان‌شناسانی که روی دامنه‌ای آرام بیرون از روستای زالوکوا در غرب اوکراین کار می‌کردند، انتظار نداشتند به پیکره‌ای دست یابند که مقیاس کاوش آن‌ها را دگرگون کند. اما در لایه‌ای از خاک تیره و فشرده، با یک گاو کوچک سفالی روبه‌رو شدند؛ پیکره‌ای با شکل ظریف، کاملاً هدفمند و بیش از ۶۰۰۰ سال قدمت. 

به گزارش فرادید، این دست‌سازه که در محوطه «ساد» نزدیک «حالیش» کشف شده، وابسته به «فرهنگ تریپیلیا» است؛ یکی از اسرارآمیزترین جوامع ماقبل‌تاریخی جنوب‌شرقی اروپا. این یافته دریچه‌ایست به زندگی نمادین و تخیل هنری مردمانی که روزگاری در چشم‌اندازهای تپه‌وار گالیسیا می‌زیستند. 

پژوهشگران این کشف را در جریان یک پروژه گسترده باستان‌شناسی در یک محوطه چندلایه انجام دادند. این پیکره به فاز B II در گاه‌نگاری تریپیلیا تعلق دارد و آن را در آغاز هزاره چهارم پیش از میلاد قرار می‌دهد؛ دوره‌ای که شاهد تحولات فناورانه چشمگیر، گسترش اجتماعی و تکامل آیین‌ها در سرتاسر منطقه بود. 

حفظ شدن این پیکره کوچک تا امروز شگفت‌انگیز است. پیکره‌های کوچک سفالی معمولاً در خاک، سیلاب‌ها یا جابه‌جایی سکونتگاه‌ها در طی قرن‌ها از بین می‌روند. اما این یکی دوام آورد تا در قرن بیست‌ویکم دوباره از دل زمین بیرون آید. 

تیم کاوش در بیانیه خود اعلام کرده: «این پیکره گاو بیش از یک شیء هنری است؛ پنجره‌ای است رو به جهان معنوی تریپیلیایی‌ها. یافته‌هایی مانند این، به ما امکان می‌دهند عمق و تنوع چشم‌انداز فرهنگی‌ای را حس کنیم که زمانی در غرب اوکراینِ امروز شکوفا بود.» 

رمزگشایی از نیروی آیینی پیکره سفالی گاو

پیکره‌های حیوانی در جهان باستان معنای قدرتمندی داشتند و در سکونتگاه‌های تریپیلیا بیشتر در زمینه‌های آیینی ظاهر می‌شوند. گاوها نماد قدرت، باروری، رونق خانگی و چرخه تجدید حیات بودند؛ ویژگی‌هایی که برای جوامع کشاورزی که بقاءشان وابسته به زمین‌های حاصل‌خیز و گله‌های پایدار بود، حیاتی محسوب می‌شد. 

به همین دلیل، پیکره زالوکوا تنها یک شیء تزئینی نیست: شاید در آیین‌های فصلی استفاده داشته، شاید طلسم خانگی بوده یا در فضاهای جمعی در زمان جشن‌ها قرار می‌گرفته است. پرداخت‌های روی پیکره نشان می‌دهد اجتماعات تریپیلیا معنای قابل‌توجهی در اشیای نمادین سفالی نهفته می‌دیدند. 

این پیکره همچنین سرنخ‌هایی درباره سازمان داخلی سکونتگاه در اختیار باستان‌شناسان می‌گذارد. اشیاء آیینی کوچک به شناسایی حوزه‌های فعالیت (نواحی مسکونی، محل‌های کار یا اتاق‌های آیینی) کمک می‌کنند و به پژوهشگران اجازه می‌دهند ساختار سکونتگاه و نحوه رفت‌وآمد مردم در آن را بازسازی کنند. 

شیئی کوچک با پیامدهایی بزرگ

برای تیم «حالیشِ کهن»، این پیکره ضمیمه‌ای مهم به داده‌های تریپیلیا در غرب اوکراین است. این اثر به باستان‌شناسان امکان می‌دهد گاه‌نگاری سکونتگاه‌ها را دقیق‌تر کنند، رفتار نمادین را تفسیر کنند و شبکه‌های فرهنگی را ترسیم کنند که منطقه کارپات را به دنیای گسترده ماقبل‌تاریخ پیوند می‌داد. 

و برای عموم مردم، این پیکره پیوند ملموس با تمدنی است که ۲۰۰۰ سال پیش از برپا شدن اهرام در دره نیل شکوفا بود و میراثی هنری به‌جای گذاشت که همچنان پس از هزاران سال سخن می‌گوید.

مترجم: زهرا ذوالقدر